dinsdag 15 september 2009

Mooie verhalen over gewone mensen

Alice Munro,
The View from Castle Rock (Canada 2006)
Korte verhalen, 349 pp.
Nederlandse titel: Het uitzicht vanaf Castle Rock

Een tijdje geleden deed ik op deze plek de plechtige belofte dat ik in september van dit jaar eindelijk eens iets van Alice Munro zou gaan lezen en aangezien ik een door en door betrouwbaar iemand ben (op het saaie af), heb ik dat nog gedaan ook (hoe ver ben jij, Lethe?). Ik heb dus The View from Castle Rock uit de kast gehaald en daar heb ik absoluut geen spijt van gehad. Het is moeilijk om precies de vinger te leggen op wat Alice Munro zo'n goede schrijver maakt, maar dat ze goed is, staat buiten enige twijfel.

Nu was dit ook helemaal een boek voor mij. Normaal lees ik niet graag korte verhalen: je moet steeds weer opnieuw beginnen, je steeds weer in een nieuwe situatie onderdompelen, steeds weer nieuwe mensen leren kennen en net als je op gang begint te komen is het verhaal alweer afgelopen. Maar deze verhalen hebben een zekere continuïteit. Ze beginnen bij Munro's vroege voorouders in achttiende-eeuws Schotland, traceren de emigratie naar de nieuwe wereld, om vervolgens bij Munro's jeugd en tenslotte haar oude dag uit te komen.
Als genealogie-gek vond ik het natuurlijk sowieso prachtig om over al die verre voorouders te lezen, maar Munro heeft er ook iets bijzonders van gemaakt. "[...] the part of the book that might be called familiy history has expanded into fiction, but always within the lines of a true narrative", zoals de schrijver in het voorwoord uitlegt. En wat betreft de verhalen in de tweede helft waarin ze zelf voorkomt:  
They were not memories, but they were closer to my own life than the other stories I had written. [...] I was doing something closer to what a memoir does. [...] I put myself in the center and wrote about that self, as searchingly as I could. but the figures around this self took on their own life and color and did things they had not done in real life.
In geen van de verhalen gebeuren schokkende dingen, alle verhalen gaan over gewone mensen van heel eenvoudige komaf, de stijl is onopvallend elegant en toch bleef ik maar geboeid zitten lezen. Er zijn thema's die terug komen dwars door het boek heen, maar steeds heel terloops, bijna per ongeluk. Zo is er twee keer een kind dat korte tijd vermist wordt, komt het beeld van een verloren baby twee generaties later in een ander verhaal heel even terug als een zoetzure echo en komen er twee keer heel verschillende maar belangrijke bootreizen in voor. De eerste bootreis is de oversteek van Munro's Schotse voorouders naar de nieuwe wereld Canada, de tweede vindt anderhalve eeuw later plaats als de jonge Alice voor haar eerste vakantiebaantje een onbekende wereld betreedt op een privé-eiland in een meer.

De titel van de bundel, The View from Castle Rock, komt uit het verhaal waarin enkele leden van de familie die later naar Canada emigreert een hoog punt in Edinburgh beklimt, waarop de vader tegen zijn jonge zoon zegt dat het land dat hij daar aan de overkant ziet Amerika is. Het is natuurlijk slechts een ander deel van Schotland, maar dat realiseert de jongen zich pas later.

Afgezien van de voor de hand liggende chronologische volgorde is er nog een subtielere volgorde in het boek. In de eerste helft is er veel aandacht voor baby's en kinderen, in de latere verhalen doet de dood wat nadrukkelijker zijn intrede: moeder is overleden, de ik-persoon ontdekt een knobbeltje in haar borst, er is een zoektocht naar een mausoleümpje op een obscuur plattelandskerkhof. En van bijgelovige Schotten uit de achtiende eeuw die bovennatuurlijke wezens beweren te zien, komen we bij de ongelovige ik-persoon in het heden. En hoe we daar zo aangeland zijn? De vader zegt eens, plotseling serieuzer dan gewoonlijk: "You get into things, you know. You sort of don't realize what you're getting into." (p. 154) Al hoe onbeholpen dat ook klinkt, het klopt natuurlijk. We denken graag dat we ons leven helemaal zelf in de hand hebben en voortdurend bewuste keuzes maken en richtingen kiezen, maar voor de meeste mensen is het leven nu eenmaal niet zo, zeker niet voor voorouders van Munro, die voor het merendeel hardwerkende mensen zijn die niet al te veel ambities durven te hebben. Het zijn mensen die hun liefde voor anderen niet laten blijken, met kleine eigenaardigheidjes zoals iedereen die heeft, maar waar ook een zekere vanzelfsprekendheid en daardoor betrouwbaarheid van uit gaat. Het zouden zomaar mijn eigen voorouders kunnen zijn.

Alice Munro zegt nergens expliciet dat ze van deze mensen houdt, maar het is duidelijk dat ze een hele sterke affectieve band met het verleden voelt en wat ze hier zegt over het onderzoek naar haar voorouders, herkende ik tot mijn verrassing meteen (en ik zal vast de enige niet zijn):
We are beguiled. It happens mostly in our old age, when our personal futures close down and we cannot imagine - sometimes cannot believe in - the future of our children's children. We can't resist this rifling around in the past, sifting the untrustworthy evidence, linking stray names and questionable dates and anecdotes together, hanging on threads, insisting on being joined to dead people and therefore to life. (p. 347)
Dat onnadrukkelijke gevoel van continuïteit, van het-leven-gaat-door, van het-leven-is-goed-genoeg-zoals-het is, is waarschijnlijk één van de dingen die deze gewone verhalen over gewone mensen net zo boeiend maken als het leven zelf. Alice Munro is inderdaad erg goed.

8 opmerkingen:

  1. Sorry, ik kon niet eerder reageren omdat ik vrij was en op mijn computer thuis het comments-veld onzichtbaar is (mijn Safari en Firefox zijn al wat ouder).

    Aangezien ik net als jij heel betrouwbaar ben, had ik Munro al enige weken op mijn nachtkastje liggen, maar gisteren heb ik pas het eerste verhaal gelezen. So far, so good.

    Er zat trouwens een verschrikkelijk zure recensie van Marja Brouwers uit VN in mijn boek. Aan haar waren Munro's subtiele verhalen duidelijk niet besteed.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Goed te horen dat je ook met Munro bent begonnen. Ik ben benieuwd straks te horen wat jij ervan vindt.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Hi,

    Antother book I read! Yoepie. Schitterend, voor mij.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Met jouw genealogie-interesse moeten dit inderdaad voor jou ook boeiende verhalen zijn geweest. En ach, en ze zijn gewoon zo prachtig geschreven.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Klopt. Sorry voor de typefout, typisch voor mij..

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Hoi Anna, ik hoorde ooit dat de verhalen van Munro veel gemeen hebben met die van Tsjechow en sinds die tijd ben ik van plan wat van haar te lezen. In tegenstelling tot jou houd ik wel van korte verhalen. Mijn favoriete korte verhalen schrijvers uit de Nederlandse literatuur zijn: Maarten Biesheuvel, Belcampo en F.B. Hotz, waar ik nu mee bezig ben.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Erik, toen ik nog regelmatig korte verhalen las, was Belcampo mijn favoriet. Dol was ik daar op en volgens mij heb ik in die tijd alles gelezen waar ik in de bieb beslag op kon leggen.

    BeantwoordenVerwijderen